Cmentarz w Tczycy :: miechowski

Cmentarz w Tczycy

Grób rodziny Rudzkich z Jelczy.

Napisy na tablicach:

D. O. M.
M I K O Ł A J R U D Z K I
DZIEDZIC DÓBR JELCZA
PRZEŻYWSZY LAT 62 UMARŁ DNIA 19 PAŹDZIERNIKA
1852 R.
Ś.P. MARYA Z BORONIÓW RUDZKA
ZMARŁA 16 KWIETNIA 1883 PRZEŻYWSZY LAT 61
POCHOWANA OBOK MĘŻA
WDZIĘCZNY SYN FRANCISZEK WYSTAWIŁ TEN POMNIK
PROSI O WESTCHNIENIE DO BOGA

D. O. M.
ELEONORA CHĘCIŃSKA
PRZEŻYWSZY LAT 38 ZMARŁA DNIA 23 WRZEŚNIA
1886 R.
.... PROSI O WESTCHNIENIE DO BOGA
ZA JEJ DUSZĘ

Mikołaj Rudzki, mieszczanin krakowski, objął dzierżawę dóbr Pieskowa Skała po tym, jak Jan Mieroszewski nabył je wraz zamkiem w 1841 roku od Pawła Wielopolskiego.
W akcie małżeństwa Józefa Franciszka Rudzkiego i Marianny Augusty Tekli Brejtenwald z 1845 roku zapisano, że Józef jest "synem Mikołaja i Maryi z Boroniów małżonków Rudzkich, dziedziców dóbr Jelczy w Powiecie Miechowskim, tudzież dziedzicem dóbr Ostropole w Wolnym Okręgu Miasta Krakowa i oraz dzierżawnych posesorem dóbr Pieskowa Skała i tamże w Pieskowej Skale dotąd mieszkających".

Mikołaj Rudzki był surowym panem, wykorzystującym włościan ponad miarę. Opornych katował, konfiskował im narzędzia rolnicze i domowe sprzęty.

Według K. Rosia, "Twarde rządy Rudzkiego naśladowała również niższa administracja, oficjaliści i słudzy dworscy obdzierali chłopów nawet z koszul i innej odzieży."

W obronie chłopów stanął wójt gminy Pieskowa Skała, Maksymilian Drożdżeński, który jednak przypłacił to niesłusznym oskarżeniem o nadużycia i w konsekwencji utratą stanowiska w 1848 roku.
Rudzki został usunięty z dzierżawy, którą następnie podzielono aż na 4 części oddając je innym dzierżawcom.

Dzierżawy:
- Sułoszowa oraz folwarki Podzamcze i Kończany - Stanisław Nowak,
- Wielmoża i folwark Milonki - Stefan Bukowski,
- Sąspów i Wola Kalinowaska z folwarkami Wymysłow i Kalinów - Feliks Moszyński i Tymoteusz Zdanowski,
- wieś i folwark Przeginia - Józef Rogowski.
Niepochlebną opinię o Mikołaju Rudzkim wyraził także K. Girtler pisząc o majątku Pieskowa Skała i jego lasach - które "niejaki Rudzki, z propinatora dorobkiewicz, dzierżawca Pieskowej Skały, wyciął i spanoszył się...".

O potomkach Mikołaja Rudzkiego można przeczytać także w materiale o cmentarzu w Nasiechowicach i dworze w Zarogowie.

Potomkowie Mikołaja Rudzkiego i Marii z Boroniów (wykaz może być niepełny):
- Piotr Rudzki, żona z Wędrychowskich,
- Maria Rudzka, mąż rejent Kański,
- Maria Rudzka* (ok. 1825-1901), mąż Waniora,
- Helena Rudzka,
- Józef Rudzki (ok. 1828- ), żona Augusta Brejtenwald (wł. Marianna Augusta Tekla Brejtenwald),
- Stanisław Rudzki, żona z Daszewskich,
- Gustaw Rudzki, żona z Jaskólskich,
- Bronisław Rudzki,
- Jerzy Rudzki, żona z Grodzińskich,
- Franciszek Rudzki (1824-1903), żona Emilia Sztolcman (1831-1917) - fundator pomnika na grobie Mikołaja i Marii z Boroniów Rudzkich, swych rodziców; właściciel Jelczy w powiecie miechowskim; (data zgonu Marii wyryta na pomniku - 1883, według aktu zgonu: 1853),
- Jan Rudzki, żona Wiktoria Rogawska,

Franciszek Rudzki i Emilia ze Sztolcmanów mieli troje dzieci:
- Julię Franciszkę (1869-1936), mąż Bolesław Miłkowski (1863-1931) - pochowani w Warszawie, ich syn Tadeusz pochowany w Tczycy,
- Wandę, mąż Gustaw Grodziński (1857-1918) - on pochowany w Warszawie,
- Cezarego Rudzkiego, którego żoną była Zofia Jakubowska.

Godne zainteresowania jest powiązanie Izabelli Cywińskiej (wł. Maria Izabella Cywińska-Michałowska), znanej reżyser teatralnej i filmowej (m. in. "Boża podszewka"), w latach 1989–1990 minister kultury i sztuki w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, w latach 2008–2011 dyrektor artystycznej Teatru Ateneum w Warszawie z rodziną Rudzkich.

Rodzicami Izabelli Cywińskiej byli Andrzej Cywiński h. Puchała i Elżbieta z Łuszczewskich h. Pierzchała (Roch III).
Rodzicami Andrzeja Cywińskiego h. Puchała byli Stanisław Cywiński i Anna Grodzińska h. Kaszuba.
Rodzicami Anny Grodzińskiej byli Gustaw Grodziński i Wanda Rudzka, córka Franciszka i Emilii Sztolcman - czyli Izabella Cywińska jest prawnuczką Wandy Grodzińskiej z Rudzkich (1863-1957).

W wydanej niedawno książce "Dziewczyna z Kamienia" pięknie wspomina swoją "prabusię" i jej przywiązanie do rodzinnej Jelczy:

"Prabusia, czyli Wanda Grodzińska z domu Rudzka. Prabusia, kochana przez wszystkich domowników, darzona szacunkiem, skromna, malutka, z włosami gładko zaczesanymi w koczek, w spódnicach zawsze do samej ziemi, siedząca w jadalni na końcu stołu, czyli miejscu najgodniejszym. Zawsze na diecie, bardzo niesmacznej, jak mówiła - "kaszkowatej", była starsza ode mnie o siedemdziesiąt dwa lata. Wszyscy to pamiętali, to była miara. Ona najstarsza, ja najmłodsza. Siedemdziesiąt dwa lata różnicy!!! Wydawało mi się to tak dużo, że aż nieprawda.

Prabusia była moją prababką po mieczu. Mieszkała w pokoiku za gabinetem. Szczególnie tam pachniało. Ten zapach nazywałyśmy z Renią "zapachem skórki od chleba". W swoim biureczku miała głęboko schowaną w małym aksamitnym pudełeczku, owiniętą w delikatną bibułkę grudkę ziemi z Jelczy, majątku, w którym się urodziła w 1863 r., i właśnie skórkę chleba, też stamtąd. Miała te swoje skarby, które co jakiś czas biegałyśmy oglądać, i serce pełne miłości do swojego męża Grodzińskiego."

Brat Wandy Rudzkiej, Cezary Rudzki, objął rodzinną Jelczę; był także właścicielem Szarbi Zwierzynieckiej. Jego
córka, Jadwiga Rudzka, w 1930 roku wyszła za mąż za porucznika Wiesława Żakowskiego, który - w przeciwieństwie do teścia - wzorowo gospodarował majątkiem Szarbia. W czasie II wojny światowej oboje byli zaangażowani w działalność podziemną.

*być może Maria Kańska i Maria Waniora to ta sama osoba.

Zrujnowany grobowiec rodziny Dąmbskich, właścicieli Tczycy (2016). Na płycie po obu stronach krzyża oraz pod nim napisy:

TADEUSZ DĄMBSKI JULIA DĄMBSKA
UR. 1875 + 1926 UR. 1809 + 1887
TEOFIL DĄMBSKI MARJA DĄMBSKA
UR. 1834 + 1922 UR. 1830 + 1912
JÓZEF DĄMBSKI
UR. 1876 + 1923

WIECZNY ODPOCZYNEK
RACZ IM DAĆ PANIE

Napisy na płycie są częściowo nieczytelne (2016 rok), zapisy dat urodzenia Teofila i Marii ustalono na podstawie dokumentacji fotograficznej dołączonej do książki pana Ryszarda Kyzioła.

Teofil Dąmbski, ur. w 1834 r. w Przecławce, syn Franciszka i Julii z Otwinowskich, prawnuk Rocha, pułkownika wojsk koronnych, wnuk Adama, kapitana wojsk koronnych. Teofil ożenił się z Marią Helcel von Sterstein (ok.1848-1912) i miał z nią prawdopodobnie czworo dzieci: Tadeusza Konrada (1874-1926), Juliana Mariana Józefa (1875-1923?), Marię Anielę Józefę (1876- ) i Marię Adelę Annę (1880- )*. Orientacyjny rok urodzenia Marii Helcel (z metryk dzieci) różni się od tego wyrytego na nagrobku, należałoby więc jeszcze zerknąć do jej aktu zgonu.
Julian urodził się w Rzędowicach w lutym 1875 r., natomiast ochrzczony został w kwietniu tego samego roku w Złotnikach. Pozostałe dzieci urodziły sie w Lipnicy, a zostały ochrzczone w Złotnikach. Właścicielami Rzędowic byli Adelajda Maria z Wichtów i Józef Tadeusz Emeteusz Helclowie, rodzice Marii (w aktach: Marianny) z Helclów Dąmbskiej.
W akcie chrztu nie odnotowano rodziców chrzestnych Tadeusza Konrada Mariana, natomiast chrzestnymi Juliana Mariana Józefa Dąmbskiego byli Aleksander Dąmbski (brat ojca dziecka) i Adelajda Helcel (babka dziecka?). Rodzicami chrzestnymi Marii Dąmbskiej byli Michał Laskowski i Józefa Jakubowska.

Nie wiadomo z czego wynikają rozbieżności pomiędzy datami na nagrobku a zapisami w księgach urodzeń parafii Złotniki (daty urodzeń Tadeusza i Józefa (Juliana)). W latach 1874-1885 w księdze urodzeń parafii Złotniki nie odnotowano innych dzieci noszących nazwisko Dąmbski.
Maria urodzona w 1876 roku prawdopodobnie zmarła w dzieciństwie, ponieważ kolejnej córce urodzonej w 1880 roku nadano to samo imię. Tczycę Dąmbscy zakupili w latach 80-tych XIX w. od spowinowaconych z nimi Bukowskich.
Poniżej zamieszczono fotografie dworu w Hucisku Edwarda Lipowskiego i pięknego dworu w Tczycy Teofila Dąmbskiego. Zdjęcia wykonała Z. Dąmbska około 1912 roku.

*Uruski wymienia Tadeusza, Juliana i Marię (zakonnicę).

Grób Bukowskich (w ruinie), tczyckich dziedziców.(2016)

Grób Grabkowskich (w ruinie), spoczywa tu Józefa z Dąmbskich Grabkowska.(2016)

Grób zmarłego w Jelczy Tadeusza Milkowskiego. Tadeusz Milkowski, urodzony w Warszawie w parafii Praga był synem Bolesława (дворянинa инжинерa - szlachcica inżyniera) i Julii z Rudzkich. Grób położony w pobliżu grobu Mikołaja i Marii z Boroniów Rudzkich. (2016)